0
0 Nghiên cứu dược lý hiện đại cho thấy Đỗ trọng có tác dụng hạ huyết áp. Nó chứa pinoresinol diglycoside là một thành phần hạ huyết áp hiệu quả và lâu dài, giải rượu. Đỗ trọng giúp giảm cholesterol trong máu.
Nước sắc rượu từ dược liệu này làm tăng chức năng miễn dịch của cơ thể. Nước sắc, rượu và cồn Đỗ trọng làm tăng chức năng của vỏ thượng thận, có tác dụng chống viêm.
Ngoài ra Đỗ trọng còn có tác dụng an thần, lợi tiểu, ức chế co bóp tử cung… Trên lâm sàng thường dùng chữa động thai yếu, sảy thai, cao huyết áp, lão suy, đau lưng do thận, sinh tinh, bất lực.
Mục Lục
Đỗ trọng là gì?
Đỗ trọng là một vị thuốc trong Đông y, còn có tên gọi khác là Tư trọng – Ngọc ti bì – Đỗ trọng bắc hay Mộc miên. (wiki)
Đỗ trọng là loài cây gỗ sống lâu năm, cao từ 15-20m, đường kính thân cây từ 33-50cm. Lá mọc so le, phiến lá hình trứng hơi tròn, đuôi lá nhọn, mặt lá màu xanh đậm, mép lá có răng cưa. Lá non có lông tơ, lá già thì bóng láng, cuống lá có rãnh. Hoa đơn tính khác gốc, không có bao hoa. Quả hình thoi, đầu quả xẻ làm hai, tạo thành hình chữ V.
Thành phần hóa học
Thành phần hóa học của đỗ trọng chứa rất nhiều hoạt chất quý, bao gồm: Alcaloids, vitamin C, Gutta – Percha, Glycoside, Potassium, Albumin chất béo, chất màu, tinh dầu và các muối vô cơ.
Đỗ trọng gần như không mùi, vị hơi đắng, nhai có bã keo. Nếu bẻ ra, có nhiều sợi tơ dai, óng ánh, khó đứt.
Thu hái và chế biến
Thu hái
Cây đỗ trọng có xuất xứ từ Trung Quốc, ngày nay được trồng nhiều ở tỉnh Lào Cai và một số tỉnh vùng núi phía bắc nước ta.
Bộ phận dùng làm vị thuốc là vỏ cây đỗ trọng, được thu hái vào mùa hạ, khoảng tháng tư và tháng năm. Chọn những cây đã trồng từ 10 năm trở lên, thân lớn, bóc lấy vỏ. Người ta thường chỉ bóc 1/3 vỏ quanh thân cây để giữ cho cây tiếp tục sinh vỏ mới và có thể thu hái tiếp.
Chế biến
Vỏ bóc về đem luộc nước sôi rồi trải ở chỗ bằng phẳng, lót rơm bên dưới, bên trên nén chặt làm cho vỏ phẳng, lấy rơm phủ kín xung quanh để nhựa chảy hết ra. Sau một tuần, nếu thấy vỏ có màu tím thì có thể dừng ủ, dỡ ra đem phơi, cạo thật sạch lớp vỏ bên ngoài, làm cho vỏ nhẵn bóng, cuối cùng cắt thành từng miếng.
Vỏ cây đỗ trọng được bào chế dưới dạng thuốc sắc hoặc ngâm rượu, liều dùng 5 – 12g tùy theo chỉ định điều trị bệnh khác nhau,
Những bài thuốc từ Đỗ trọng
Trị đau thần kinh tọa
Đỗ trọng 30g, cật heo 1 cặp, đổ nước 300ml đun sôi, tiếp tục đun nửa giờ còn 100ml, vớt bỏ đỗ trọng, dùng canh ăn cật. Ngày 1 thang, thường dùng 10 ngày triệu chứng biến mất.
Trị đau lưng do thận hư
– Đỗ trọng 12g, nước muối một ít, rang đỗ trọng với nước muối bằng lửa nhỏ, cho đến khi ráo nước, vớt ra, thêm đại hồi 9g, mộc hương 3g, đổ nước 350ml sắc còn 100ml, mỗi ngày sắc 2 lần. Dùng liền 5 ngày.
– Đỗ trọng 15g, ngũ gia bì 20g, ngưu tất 10g, câu kỷ tử 20g. Sắc uống. Ngày 1 thang. Dùng liền 1 tuần. Đỗ trọng 9g, đan sâm 9g, xuyên khung 4,5g, tế tân 4,5g, quế tâm 3g. Ngâm rượu, uống.
Trị tăng huyết áp
Đỗ trọng 18g, hoàng cầm 15g, hạ khô thảo 15g, đổ nước 300ml, sắc còn 100ml. Ngày 1 thang.
Đỗ trọng 12g, hạ khô thảo 15g, ngưu tất 10g, dã cúc hoa 9g. Sắc uống. Ngày 1 thang. Dùng liền 2 tuần.
Trị sẩy thai do thói quen
Đỗ trọng 15g, tô ngạnh 9g, ngãi ngạnh 9g, trứng gà 1 quả. Các dược liệu đổ nước sắc nửa giờ, đập vào trứng gà, nấu chín, dùng canh ăn trứng. Ngày 1 thang, dùng liền 5 ngày.
Trị trật đả bong gân
Lá Đỗ trọng 100g, giun đất 10 con. Các dược liệu rửa sạch, giã nhuyễn, đắp tại chỗ. Mỗi ngày thay thuốc 1 lần.
Trị tiểu nhiều do thận hư
Đỗ trọng 10g, kim anh tử 30g, tang phiêu tiêu 10g. Sắc uống. Ngày 1 thang, dùng liền 5 ngày.
Trị bán thân bất toại, lưng gối mất sức
Đỗ trọng 15g, thịt gà giò 300g, thiên cân bậc 30g, giò heo 1 cái. Đổ nước nấu chín nhừ, dùng canh ăn thịt.
Trị đau lưng, mỏi gối, động thai
Đỗ trọng 50g, tục đoạn 50g. Tán nhỏ, làm thành viên bằng hạt đậu với nước sắc đại táo. Uống với nước cháo mỗi lần 10 viên. Ngày 2 lần.
Bổ gan
Đỗ trọng 30g, thịt sườn 200g, muối vừa đủ. Thịt sườn rửa sạch, chặt lát. Thịt sườn và đỗ trọng cho vào nồi, đổ nước vừa đủ. Đun sôi bằng lửa lớn, chuyển lửa nhỏ nấu 40 phút, thịt nhừ, nêm muối. Công hiệu: Bổ ích can thận, tráng cốt điền tinh.
Làm đẹp da
Đỗ trọng 30g, bổ cốt chi 30g, hạch đào nhân (quả óc chó) 30g. Tất cả tán mịn, dùng mật làm hoàn lớn cỡ hạt đậu. Mỗi lần uống 30 viên với rượu ấm.
Công hiệu: Làm da hồng hào, mạnh lưng eo. Dùng cho sắc mặt tiều tụy.
Đỗ trọng, hồi hương, viễn chí, sơn thù, bạch phục linh, ngũ vị tử, nhục thung dung, thạch xương bồ, ba kích với mỗi thứ 30g, câu kỷ tử 45g, ngưu tất 60g, hoài sơn 60g, thục địa 15g, sinh địa 15g, táo đỏ vừa đủ. Tất cả tán mịn, dùng mật làm hoàn, mỗi hoàn 9g. Mỗi sáng, chiều và tối dùng 1 hoàn, uống với rượu ấm hoặc nước muối nhạt.
Công hiệu: Làm da hồng hào. Dùng cho sắc mặt tiều tụy.
Đen tóc, dưỡng tóc
Đỗ trọng 480g, tiểu hồi hương 120g, bổ cốt chi 180g, xuyên tiêu 360g, câu kỷ tử 300g, nam mộc hương 90g, thạch liên nhục 240g, bạch phục linh 135g, hạch đào nhân 450g.
Các dược liệu tán bột, dùng rượu làm hoàn, lớn cỡ hạt đậu. Mỗi lần uống 40 hoàn, uống với rượu ấm lúc bụng đói.
Công hiệu: Ôn thận tráng dương. Dùng cho tóc khô cằn.
Đỗ trọng 240g, thố ty tử 240g, xuyên ngưu tất 240g, bổ cốt chi 120g, hoài sơn 120g, hà thủ ô 480g, xích phục linh 480g, bạch phục linh 480g. Tất cả tán mịn, dùng mật làm hoàn, lớn cỡ hạt đậu. Mỗi lần dùng 50 viên, dùng với canh rau củ chứa vitamin và chất khoáng.
Công hiệu: Đen tóc, điền tinh bổ tủy. Dùng cho tóc khô cằn, không sáng.
Tác dụng “cường cân tráng cốt”
Đỗ trọng hiệu quả điều trị tốt đối với đau lưng, lưng gối mất sức, cho nên xưa nay được xem là thuốc quý “cường cân tráng cốt”.
Nghiên cứu hiện đại khám phá rằng Đỗ trọng đối với hệ thần kinh trung ương, hệ tuần hoàn, hệ miễn dịch, hệ nội tiết, hệ tiết niệu đều có tác dụng điều tiết với những mức độ khác nhau. Loại tác dụng điều tiết này được tiến hành “hiệp đồng” nhiều hệ thống trong cơ thể, cho nên tác dụng bảo vệ sức khỏe đặc biệt thấy rõ.
Bộ phận dùng của Đỗ trọng là vỏ thân, nguồn thuốc hơi hiếm. Nghiên cứu gần đây cho thấy cành và lá có tác dụng dược lý tương đương như vỏ thân, giúp hóa giải được nguồn thuốc kham hiếm “cung không đủ cầu”.
